II wojna światowa była tragicznym czasem przede wszystkim dla ludności cywilnej zamieszkującej tereny okupowane. Problemy z zaopatrzeniem, bombardowania, transporty do obozów koncentracyjnych i zagłady stanowiły codzienne życie społeczności skupionych w miastach zajmowanych przez okupanta. Na tle wspomnień wyróżniają się świadectwa dzieci i młodzieży, którym przyszło dorastać w tym trudnym czasie.

Najmłodsi więźniowie getta warszawskiego, autor zdjęcia nieznany (domena publiczna)

Nazistowskie plany zakładały wytępienie większości polskiego narodu oraz zgermanizowanie tych, którzy spełniali warunki rasowe. Jednym z kroków do wykonania tego planu było zniszczenie polskiej kultury i nauki już w zarodku. Stopniowo zamykano szkoły oraz instytucje kulturalne. Wykształcenie kończyło się na poziomie czwartej klasy szkoły podstawowej i przesycone było propagandą nazistowską. Tak zorganizowana szkoła miała uczyć przede wszystkim bezwzględnego posłuszeństwa wobec Niemców oraz przygotowywać naród polski do wiernej służby nazistom.

Przez cały okres okupacji organizowane były tajne komplety na wszystkich poziomach kształcenia. Nauczyciele uważali prowadzenie konspiracyjnych lekcji za swój obywatelski obowiązek. Nauka była prowadzona na bardzo wysokim poziomie i większość osób biorących w niej udział nie miała problemu z powojenną nostryfikacją uzyskanych świadectw.

Skradzione przez okupację dzieciństwo zostało opisane w wielu książkach. Najbardziej znanym na świecie przykładem jest dziennik Anne Frank, nastoletniej Żydówki ukrywającej się wraz z całą rodziną w okupowanym Amsterdamie. Anne opisuje w nim codzienne życie rodziny, pokazując przez to, że mimo konieczności ukrycia nie utraciła zainteresowań typowych dla swojego wieku. Świadectw o podobnej wymowie jest znacznie więcej. Tę tematykę porusza również dziennik pisany przez czeską malarkę Helgę Weissową, która w wieku 12 lat trafiła do getta w Terezínie, a trzy lata później do Auschwitz. Przez cały ten czas pisała pamiętnik uzupełniany o rysunki z codziennego życia w niewoli.

Z polskich świadectw najbardziej znane są wspomnienia Janiny Bauman, dziennik pisany w getcie warszawskim, a następnie w ukryciu po aryjskiej stronie. Codzienne życie dzieci w okupowanej stolicy pokazane jest także w Muzeum Powstania Warszawskiego, w którym w ramach ekspozycji zorganizowana jest Sala Małego Powstańca. Znaleźć w niej można repliki zabawek, atrapy broni lotniczej, modele samolotów i pojazdów pancernych.

Pozdrawiamy, Galeriareplik.pl